صرافی های ارز دیجیتال در حالت کلی به دو دسته متمرکز (CEX) و غیرمتمرکز (DEX) تقسیم می شوند که انتخاب از بین آن ها چالشی است که اغلب سرمایه گذاران ارز دیجیتال با آن روبرو هستند. اصلی ترین تفاوت صرافی متمرکز و غیرمتمرکز در نحوه نظارت و کنترل دارایی هاست. در صرافی متمرکز، کنترل حساب کاربری توسط صرافی به عنوان شخص ثالث انجام می شود؛ این کار در صرافی های غیرمتمرکز تماما بر عهده کاربر است. انتخاب بهترین صرافی های غیر متمرکز یا متمرکز، نیاز به آشنایی با ویژگی های هر کدام با مزایا و معایب خاص خود دارد.
CEX مخفف عبارت Centralized Exchange به معنای صرافی متمرکز است. در دنیای کریپتو، صرافی متمرکز حکم یک بازار آنلاین را دارد که در آن افراد می توانند به تبادل دارایی های دیجیتال خود بپردازند. این بازار توسط یک شرکت خصوصی اداره می شود و قوانین و مقررات محلی بر آن حاکم است. برای ورود به این بازار و انجام معامله، باید در صرافی ثبت نام و حساب کاربری ایجاد کنید.
صرافی های متمرکز برای جلوگیری از پولشویی، اطلاعات هویتی کاربران را احراز می کنند. درخواست های خرید و فروش رمزارزها در یک دفتر سفارشات (order book) ثبت می شود و صرافی به عنوان یک واسطه قابل اعتماد، خریداران و فروشندگان را به هم متصل می کند. به بیان بسیار ساده، صرافی متمرکز مانند یک صندوق امانات، دارایی‌های دیجیتال شما را در حساب کاربریتان نگه می دارد و وظیفه حفظ امنیت این دارایی ها را برعهده دارد. تعدادی از بهترین صرافی های متمرکز ارز دیجیتال عبارت است از:
صرافی های متمرکز، به دلیل برخورداری از مزایای متعدد به انتخابی جذاب برای بسیاری از کاربران ارز دیجیتال تبدیل شده اند. در ادامه به برخی از مهم ترین مزایای این صرافی ها اشاره می کنیم:
حجم معاملات بالا، یکی از ویژگی های کلیدی صرافی های متمرکز است که مزایای متعددی برای تریدرها به ارمغان می آورد. مصونیت از تلاطم بازار، سرعت بالا در انجام تراکنش ها و اسپرد (تفاوت قیمت خرید و فروش) کم، از جمله مزایای حجم معاملات بالا در صرافی‌ها است.
به دلیل حجم بالای معاملات در صرافی های متمرکز، نقدینگی کافی برای انجام سریع تراکنش ها وجود دارد. به این ترتیب، معامله گران می توانند به صورت سریع و لحظه ای، رمز ارزهای مورد نظر خود را خرید و فروش کنند.
در صرافی های متمرکز، کاربران فقط به انجام معاملات ارزهای دیجیتال محدود نمی شوند، بلکه می‌توانند از امکانات دیگری مانند وام دهی بهره‌مند شوند. تنوع ابزارها، نه تنها انعطاف پذیری را برای معامله گران فراهم می کند تا استراتژی های معاملاتی مختلف را به کار ببرند، بلکه به آن ها کمک می کند تا فرصت های سودآوری بیشتری را بدست آوردند.
پلتفرم های معاملاتی صرافی های متمرکز در اغلب موارد بسیار ساده و قابل فهم است تا همه کاربران، از جمله تازه واردها، بتوانند به راحتی در آن ها معامله کنند. رابط کاربری ساده این صرافی ها، معامله بدون دردسر را برای کاربران فراهم می کند. علاوه بر این صرافی های متمرکز ابزارهای کمکی و راهنمایی های لازم را برای کاربران ارائه می کنند تا آن ها به سرعت با پلتفرم معاملاتی آشنا شده و به طور مستقل معامله کنند.
با وجود مزایای متعدد، صرافی‌های متمرکز معایبی نیز دارند. برخی از خطرات و چالش های صرافی های متمرکز ارز دیجیتال به شرح زیر است:
هک شدن: صرافی های متمرکز به دلیل تمرکز وجوه کاربران در یک نقطه، هدف وسوسه انگیزی برای هکرها و کلاهبرداران هستند. به همین دلیل همواره دارایی کاربران و اطلاعات آن ها در معرض خطر سوء استفاده و هک قرار دارد.
کنترل محدود کاربران روی دارایی ها: در صرافی های متمرکز، کنترل کامل دارایی ها در دست کاربران نیست، در واقع مسئولیت نگهداری از دارایی ها بر عهده صرافی است که قدرت و اختیارات را در پلتفرم محدود می کند.
امکان دستکاری بازار: وجود یک نهاد متمرکز، همواره زمینه را برای دستکاری بازار فراهم می کند. ضعف رگولاتوری می تواند به سوءاستفاده صرافی ها از این قدرت منجر شود.
الزام به احراز هویت: نه تنها فرآیند احراز هویت در صرافی های متمرکز وقت‌گیر و گاه دشوار است، بلکه ارائه اطلاعات شخصی و محدودیت های تحریمی، چالش هایی برای کاربران ایجاد می کنند.
کارمزد معاملاتی بالا: کارمزد های معاملاتی در صرافی های متمرکز ارز دیجیتال ممکن است در مواردی (در مقایسه با معاملات همتا به همتا در صرافی های غیرمتمرکز) زیاد باشد. این در حالی است که کارمزدهای بالا می تواند سودآوری معاملات را به طور قابل توجهی کاهش دهد. این موضوع به خصوص برای تریدرهای روزانه، اهمیت بیشتری دارد.
صرافی های غیرمتمرکز (DEX) که به اختصار DEX نامیده می شوند، بستری برای خرید، فروش و تبادل ارزهای دیجیتال هستند. در DEX ها هیچ نهاد یا شخص ثالثی بر معاملات نظارت یا کنترل ندارد. صرافی های غیرمتمرکز ارز دیجیتال بر پایه بلاکچین و قراردادهای هوشمند بنا شده اند. امنیت این صرافی ها تا حد زیادی به تیم توسعه دهنده و کیفیت کدنویسی آن بستگی دارد. تعدادی از بهترین صرافی های غیرمتمرکز ارز دیجیتال عبارت است از:
صرافی های غیرمتمرکز ارز دیجیتال دارای برخی ویژگی ها و مزایای مهم هستند که باعث شده است بخش مهمی از کاربران ارز دیجیتال برای انجام معاملات خود به آن ها روی بیاورند. برخی از آن ها عبارت است از:
عدم وجود واسطه، خطر هک شدن یا بلوکه شدن دارایی ها را در صرافی های غیرمتمرکز به طور قابل توجهی کاهش می دهد.
وظیفه نگهداری از کلید خصوصی در صرافی های غیرمتمرکز بر عهده خود کاربران است و کنترل کامل دارایی هایشان را در دست دارند. با این ویژگی خطر از بین رفتن دارایی افراد به میزان قابل توجهی کمتر می شود.
در صرافی های غیرمتمرکز ارز دیجیتال حریم خصوصی کاربران حفظ شده و نیازی به ارائه ی اطلاعات شخصی نیست. این ویژگی باعث می شود که موانع ورود برای استفاده از صرافی کاهش یافته و دسترسی به آن برای همه آسان تر شود.
DEXها به دلیل عدم وابستگی به یک نهاد خاص، از قوانین و محدودیت های دولتی تبعیت نمی کنند. این موضوع دسترسی به طیف گسترده تری از ارزهای دیجیتال را برای کاربران در همه نقاط جهان فراهم می کند.
کارمزد معاملات در صرافی های غیرمتمرکز به طور شفاف مشخص شده و توسط قراردادهای هوشمند تعیین می شود. این موضوع هزینه های معاملاتی را برای کاربران قابل پیش بینی می کند.
به دلیل عدم وجود واسطه، احتمال دستکاری بازار توسط یک نهاد خاص بسیار کم است. این موضوع بازاری عادلانه تر و شفاف تر برای معاملات ارز دیجیتال ایجاد می کند.
صرافی های غیرمتمرکز اطلاعات شخصی کاربران را جمع آوری نمی کنند و حریم خصوصی آنها را حفظ می کنند. این موضوع برای کاربرانی که به امنیت و حریم خصوصی خود اهمیت می دهند، بسیار حائز اهمیت است.
در کنار مزایای ذکر شده، صرافی های غیرمتمرکز معایبی نیز دارند که باید قبل از استفاده از آنها به طور کامل بررسی شوند. برخی از معایب صرافی های غیرمتمرکز عبارتند از:
نقدینگی پایین: صرافی های غیرمتمرکز به طور کلی نقدینگی پایین تری نسبت به صرافی های متمرکز دارند. این به این معنی است که معامله گران ممکن است برای خرید یا فروش ارزهای دیجیتال مورد نظر خود، با مشکل مواجه شوند.
کاربری دشوار: کار با پلتفرم های صرافی های غیرمتمرکز می تواند برای کاربران مبتدی دشوار باشند. زیرا رابط کاربری آنها پیچیده تر از صرافی‌های متمرکز است و ممکن است برای انجام معاملات به دانش فنی بیشتری نیاز باشد.
سرعت پایین معاملات: معاملات در صرافی های غیرمتمرکز به طور کلی کندتر از صرافی های متمرکز است. این به دلیل ماهیت بلاک چین است که DEXها روی آن کار می کنند و سرعت پردازش به استخراج کنندگان شبکه بستگی دارد و صرافی نقشی در آن ندارد.
عدم قابلیت بازیابی: صرافی های غیرمتمرکز (DEX) فاقد امکان بازیابی وجوه گم شده، دزدیده شده یا جابجا شده هستند. دلیل این امر فقدان فرآیند احراز هویت (KYC) و عدم وجود قابلیت لغو تراکنش در صورت به خطر افتادن حساب یا از دست رفتن کلید خصوصی است.
در این بخش به مقایسه برخی معیارهای مهم در یک نگاه می پردازیم و سپس هر کدام را به تشریح برای شما بیان می کنیم.
| ویژگی صرافی | صرافی متمرکز | صرافی غیر متمرکز |
| نحوه نظارت و کنترل | شخص ثالث (صرافی) | کاربر |
| میزان امنیت | وجود ریسک هایی مانند هک شدن صرافی و حملات سایبری به صرافی | ریسک کمتر |
| قابلیت و ابزار معاملاتی | در اختیار داشتن ابزارهای بیشتر و افزایش شانس سودآوری (مانند مارجین تریدینگ) | قابلیت های محدودتر |
| قوانین و مقررات | نظارت توسط سازمان های دولتی و ناظران مالی، لزوم اخذ مجوز از مراجع ذی صلاح | عدم وجود نظارت دولتی و آزادی عمل بیشتر |
| نقدینگی | نقدینگی بالاتر به دلیل محبوبیت بیشتر بین کاربران و حداقل شدن لغزش قیمتی | نقدینگی کمتر به دلیل ساختار نوظهور و پیچیدگی های فنی |
| سرعت |
سرعت بالا به دلیل استفاده ازسرورهای قدرتمند ثبت هر تراکنش در چند صدم ثانیه |
سرعت پایین تر ثبت تراکنش ها در حداقل زمان 15 ثانیه و حداکثر 1 دقیقه |
در صرافی های متمرکز، کنترل حساب کاربری به شخص ثالث، یعنی صرافی، واگذار می شود. این امر مزایا و معایبی دارد. از یک سو، صرافی ها با ارائه رابط کاربری ساده تر و پشتیبانی قوی، تجربه کاربری آسان تری را برای کاربران، به خصوص مبتدیان، فراهم می کنند. از سوی دیگر، وابستگی به شخص ثالث، ریسک هایی را نیز به همراه دارد.
هک شدن صرافی و سوء استفاده از اطلاعات کاربران از جمله این ریسک ها هستند. در مقابل، صرافی های غیرمتمرکز کنترل کامل حساب کاربری را به خود کاربران واگذار می کنند. این ویژگی به کاربران استقلال و حاکمیت کامل بر دارایی هایشان را می دهد، با این وجود، پیچیدگی های فنی و عدم وجود پشتیبانی قوی، استفاده از DEXها را برای کاربران مبتدی دشوارتر می کند. این مورد، مهم ترین تفاوت صرافی متمرکز و غیر متمرکز است.
در صرافی های متمرکز جود شخص ثالث به عنوان متولی امنیت، می تواند ریسک هایی را به همراه داشته باشد. هک شدن صرافی، نمونه ای از این ریسک ها است که در گذشته نیز اتفاق افتاده و منجر به از دست رفتن سرمایه کاربران شده است.
با وجود تلاش صرافی ها برای ارتقای سیستم های امنیتی، ضعف های سیستمی در برابر حملات سایبری، همچنان پاشنه آشیل صرافی های متمرکز به شمار می رود. این در حالی است که صرافی های غیرمتمرکز با حذف شخص ثالث، ساختاری امن تر ارائه می دهند. در این نوع صرافی ها، کاربران مسئول حفظ امنیت دارایی های خود هستند و خطر هک شدن صرافی به میزان قابل توجهی کاهش پیدا می کند.
صرافی های متمرکز قابلیت ها و ابزارهای معاملاتی متنوعی مانند مارجین تریدینگ به کاربران خود ارائه می دهند. این قابلیت ها به معامله گران کمک می کند تا شانس کسب سود خود را افزایش دهند. صرافی های غیرمتمرکز قابلیت های محدودتری به کاربران خود ارائه می دهند، اما این امکان وجود دارد که با گذشت زمان ویژگی های بیشتری را به پلتفرم های معاملاتی خود اضافه کنند.
صرافی های متمرکز ارز دیجیتال تحت نظارت و کنترل سازمان های دولتی و ناظران مالی فعالیت می کنند و برای راه‌اندازی CEX، اخذ مجوزهای لازم از مراجع ذیصلاح الزامی است. همچنین صرافی های متمرکز موظف به پیروی از قوانین و مقررات کشور محل فعالیت خود هستند که این امر، نظارت و کنترل دقیق‌تر بر فعالیت این صرافی ها را امکان پذیر می کند.
در مقابل صرافی های ارز دیجیتال غیرمتمرکز توسط هیچ سازمان یا نهاد خاصی کنترل نمی شوند. زیرا شبکه بلاک چین به عنوان جایگزین شخص ثالث، وظایف مربوط به نظارت و تراکنش ها را در DEXها بر عهده دارد. عدم وجود نظارت دولتی، استقلال و آزادی عمل بیشتری را برای این صرافی ها فراهم می کند.
صرافی‌های متمرکز به دلیل محبوبیت و تعداد کاربران بیشتر، از نقدینگی بالاتری برخوردارند. حجم معاملات بالا در CEXها، به معنای سهولت در خرید و فروش ارزهای دیجیتال با قیمت های رقابتی است. از طرفی وجود نقدینگی بالا، لغزش قیمتی را در صرافی های متمرکز به حداقل می رساند. اما صرافی های غیرمتمرکز (DEX) به دلیل ساختار نوظهور و پیچیدگی های فنی، از نقدینگی کمتری نسبت به CEXها برخوردار هستند و عدم وجود نقدینگی بالا در DEXها، می تواند چالش هایی را برای معامله‌گران ایجاد کند.
سرعت ثبت تراکنش ها در صرافی‌های متمرکز به دلیل ساختار متمرکز و استفاده از سرورهای قدرتمند، زیاد است. در حالت کلی می توان گفت که ثبت هر تراکنش در CEXها تنها چند صدم ثانیه طول می‌کشد. سرعت بالا در صرافی های متمرکز ، تجربه کاربری روان و بدون وقفه ای را برای کاربران فراهم می کند.
در مقابل صرافی های غیرمتمرکز به دلیل ساختار غیرمتمرکز و عدم وجود سرور مرکزی، از سرعت پایین تری در ثبت تراکنش ها نسبت به CEXها برخوردارند و حداقل زمان لازم برای ثبت تراکنش ها در DEXها 15 ثانیه تخمین زده شده است. البته در برخی موارد، انجام تراکنش در DEXها تا 1 دقیقه نیز طول می‌کشد. سرعت پایین، یکی از چالش‌های مهم صرافی های غیرمتمرکز است که می تواند برای برخی از کاربران ناخوشایند باشد.
انتخاب صرافی ارز دیجیتال به نیازها و ترجیحات هر کاربر بستگی دارد. هر کدام از این نوع صرافی ها مزایا و معایب خاص خود را دارند که توصیه می شود معامله گران حتما به تفاوت صرافی متمرکز (CEX) و غیر متمرکز (DEX) توجه ویژه داشته باشند. اگر به دنبال سرعت بالا، نقدینگی بالا، تنوع در خدمات و رابط کاربری آسان هستید، صرافی های متمرکز می توانند گزینه مناسب تری باشند. اما اگر خواهان امنیت بالا، حاکمیت کامل بر دارایی ها و آزادی عمل بیشتر هستید و از دانش فنی کافی برخوردارید، صرافی های غیرمتمرکز انتخاب بهتری خواهند بود.
